Nieuwsbrief Pact Ondernemingsklimaat
Mei 2025
Samen op koers naar een ambitieus Pact Ondernemingsklimaat
Beste ondernemers en andere betrokkenen,
Dit is de derde nieuwsbrief die je ontvangt na de OndernemersTop van 9 december in Eindhoven. Ik hoop dat ik jullie mee kan nemen in de spannende fase waarin we nu zitten richting het presenteren van een Pact Ondernemingsklimaat. In de vorige nieuwsbrief vertelde ik dat ik met ruim 50 ondernemers en hulp van experts van VNO-NCW, MKB-Nederland en ministeries de belangrijkste knelpunten en bijbehorende uitvoerbare oplossingen op een rij heb gezet. Ik wil een belangrijk deel daarvan nu graag bij jullie toetsen. Je kunt meedenken en je mening geven over de knelpunten en oplossingen via de onderstaande button.
Vivienne van Eijkelenborg
In een apart artikel nemen we je in deze nieuwsbrief mee in enkele belangrijke knelpunten en mogelijke oplossingen. Hiermee krijg je vast een indruk van de tussenstand van een mogelijk Pact Ondernemingsklimaat. In het onderzoek zelf kom je, op basis van de prioriteiten voor jouw bedrijf of branche, nog meer knelpunten en mogelijke oplossingen tegen. We ontvangen hierover graag je mening, inclusief eventuele aanvullingen die je hebt.
Verder vertelt de voorzitter van Koninklijke Metaalunie, ondernemer en ploegleider Mark Helder wat hij ziet als belangrijke knelpunten en mogelijke oplossingen bij het thema Arbeidsmarkt & Talent.
Zoals ik al zei: deze fase is spannend. In de maand mei moet alles op zijn plek vallen zodat minister van Economische Zaken, Dirk Beljaarts op 16 juni het Pact Ondernemingsklimaat kan presenteren. In mijn eerste vlog vertel ik wat uitgebreider waar we nu in het proces staan. Je kunt deze hieronder bekijken.
Ik ben nog steeds optimistisch dat onze inspanningen een positief verschil gaan maken. We hebben de focus kunnen leggen op het belang van een goed ondernemingsklimaat, er is aandacht over alle ministeries heen om te kijken naar oplossingen en verbeteringen. We zullen niet alles in deze korte tijd kunnen realiseren maar er is zeker een hoop in gang gezet. Richting de nieuwe OndernemersTop eind dit jaar zullen we nog meer voortuitgang kunnen laten zien. Maar eerst nu op weg naar 16 juni waar we graag laten zien dat we in de samenwerking tussen ondernemers, overheid en stakeholders serieuze stappen maken richting een goed Pact Ondernemingsklimaat.
Hartelijke groet,
Vivienne van Eijkelenborg
Verkenner Pact Ondernemingsklimaat
Geef je mening over de knelpunten en oplossingen
Onder aanvoering van verkenner Vivienne van Eijkelenborg hebben ruim 50 ondernemers en experts van VNO-NCW, MKB-Nederland en verschillende ministeries de belangrijkste knelpunten in het ondernemingsklimaat en mogelijke en uitvoerbare oplossingen op een rij gezet. In dit artikel vind je een impressie van zaken die beter kunnen en moeten voor elk van de zes hoofdthema’s.
Via de onderstaande link kun je jouw mening geven over de knelpunten en oplossingen van twee hoofdthema’s die jij als ondernemer of branchevertegenwoordiger het belangrijkste vindt.
Een impressie per hoofdthema
Arbeidsmarkt & Talent
Veel ondernemers kampen met een krappe arbeidsmarkt en vinden lastig geschikt personeel. Door vergrijzing blijft dit een hardnekkig probleem. Om personeel te vinden, binden en boeien zijn bijvoorbeeld de volgende oplossingen in beeld.
Meer uren werken in lagere loonschalen loont te weinig. Door de relatief hoge belastingdruk op arbeid en verlies van toeslagen schieten werknemers er netto vaak te weinig mee op. De ondernemers die naar oplossingen hebben gekeken realiseren zich dat herziening van belasting op arbeid en toeslagen complex is en tijd kost. Toch vinden ze het belangrijk dit te agenderen.
Er zijn nog veel mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt die moeilijk aan het werk komen of de stap naar meer uren werk kunnen zetten. Er zijn subsidies en er is begeleiding voor werkgevers die mensen met een beperking en statushouders in dienst nemen en hebben. Het kabinet kan met brancheverenigingen de toegankelijkheid tot subsidies en begeleiding verbeteren.
Netcongestie & Verduurzaming
De energietransitie is cruciaal voor het halen van de klimaatdoelen. Nederland schakelt snel over op duurzame energie, maar door achterblijvende verzwaring en uitbreiding van het elektriciteitsnet ontstaat netcongestie, waardoor ondernemers niet kunnen elektrificeren, verduurzamen of uitbreiden. Ondernemers die hier mee denken zien oplossingen in het doorzetten van het versneld uitbreiden van het elektriciteitsnet. Bij vergunningverlening kan hier dan ook voorrang aan verleend worden. Dat betekent volgens ondernemers ook dat er afdoende en juridisch houdbare maatregelen moeten komen van het kabinet om de uitstoot van stikstof terug te dringen.
Veel ondernemers werken op hun bedrijventerreinen al actief samen met collega-ondernemers om tot lokale energienetwerken (energy hubs) te komen. Op die manier is zelf opgewekte energie te delen, kunnen afspraken gemaakt worden over piekmomenten en is gezamenlijk lokale energieopslag te realiseren. Het kabinet kan dit nog meer gaan ondersteunen en knellende regelgeving wegnemen.
Internationaal Ondernemen
Nederlandse ondernemers exporteren veel en hechten aan een gelijk speelveld binnen de EU en zo min mogelijk handelsbelemmeringen en oneigenlijke concurrentie buiten de EU. Ondernemers die meedenken vinden het belangrijk dat het kabinet werk maakt van het afschaffen en voorkomen van nationale koppen op Europese regelgeving. Daarnaast kan het kabinet ook kijken naar verouderde regelgeving, met name voor biotechnologie bedrijven, die een internationale concurrentiepositie belemmert.
Ruimte & Vergunningen
In Nederland is fysieke ruimte schaars. Bedrijvigheid staat onder druk door de grote woningbouwopgave en verouderde bedrijventerreinen. Vergunningen voor uitbreiding en nieuwbouw zijn ingewikkeld en moeilijk te realiseren door stikstofproblemen. Ondernemers die meedenken in de verkenning vinden het belangrijk dat het kabinet in de Nota Ruimte die dit najaar verschijnt voldoende ruimte voor economische ontwikkeling vastlegt. Ondernemers vinden het belangrijk dat dit ook specifiek gebeurt. Bijvoorbeeld door locaties die geschikt zijn voor bedrijven in hogere milieucategorieën en ontsluiting via water, weg en spoor nodig hebben niet beschikbaar te stellen voor andere typen bedrijven of op te geven voor woningbouw.
Voor het versneld verduurzamen en verbeteren van bedrijventerreinen vinden ondernemers het interessant om de regeling voor bedrijfsinvesteringszones (BIZ-regeling) aantrekkelijker te maken. Op die manier wordt gezamenlijk investeren door ondernemers aangemoedigd en de regeling kan ook van betekenis zijn bij het realiseren van lokale ‘energy hubs’.
Innovatie & Digitalisering
Innoveren en digitaliseren van bedrijfsprocessen is belangrijk om concurrerend te blijven. Vooral voor kleinere mkb-ondernemers is innoveren en digitaliseren vaak lastig. Zie daarvoor ook het interview met Mark Helder. Het kabinet wil weer in de mondiale top-5 van meest concurrerende economieën komen. Dat vraagt het in stand houden van het in de basis innovatieve en kennisintensieve klimaat in Nederland. Ondernemers vinden het positief dat dit kabinet de WBSO en innovatiebox behoudt en vragen ook dat een volgend kabinet dit doet. Er zijn ook zorgen van ondernemers uit tech-sectoren dat dit kabinet te veel heeft bezuinigd op investeringen in R&D.
Ondernemers die meedenken in de verkenning vinden het in ieder geval belangrijk dat Nederland aantrekkelijk blijft voor internationaal talent. Dat daarvoor de expatregeling langjarig behouden blijft, de loondrempel in deze regeling voor jong internationaal talent lager wordt en werkvergunningen makkelijker te regelen zijn.
Regelgeving & Regeldruk
Ondernemers ervaren veel onnodige regeldruk. Dat kost hen veel tijd en geld. Ondernemers die actief meedenken op dit onderwerp zijn positief over de grotere bevoegdheden die het Adviescollege Toetsing Regeldruk (ATR) krijgt. Ze dringen erop aan dat het kabinet en individuele ministers voorgenomen regels, die een negatief advies krijgen van ATR, aanpassen op het advies of niet invoeren.
Daarnaast is een brede en algemene wens van veel mkb-ondernemers dat er een oplossing komt voor het verplicht doorbetalen van loon in het tweede ziektejaar van een werknemer. Voor met name kleine mkb-ondernemers is dit een (te) grote financiële last. Kabinet kan met werkgevers en werknemers (sociale partners) tot een nieuwe afspraak komen.
Hoe blijf je fris als het geen crisis is?
Interview Mark Helder, ploegleider Arbeidsmarkt & Talent
Mark Helder: enthousiast verteller, vernieuwer, ondernemer en voorzitter van Koninklijke Metaalunie. Verkenner Vivienne van Eijkelenborg heeft hem gevraagd om voor het Pact Ondernemingsklimaat het thema Arbeidsmarkt & Talent te trekken. In al zijn rollen en functies stelt hij zich vaak de vraag: ‘Hoe blijf je fris als het geen crisis is?’ Van hem mag je die vraag gerust stellen voor je bedrijf, je sector en voor Nederland. Wat Nederland betreft ziet Mark Helder dat we te gemakzuchtig zijn geworden. ‘Als we vijftien jaar geleden onze snijmachines leverden aan China ging daar de vlag uit. Inmiddels leveren we nog steeds aan China en komen we daar in fabriekshallen waar de Nederlandse en Europese niet meer aan kunnen tippen. Nederland loopt gevaar dat we te middelmatig en steeds vaker voorbijgestreefd worden. Vandaar ook mijn centrale vraag; hoe houden we het Nederlandse ondernemingsklimaat fris als er geen directe crisis is? De urgentie dat we te veel aan het afzakken zijn mag van mij steviger gevoeld worden.’
Hoe houd je je bedrijf fris?
Mark Helder begon als stagiaire bij de HGG Group en klom op naar de positie van eigenaar directeur voordat hij twee jaar geleden voorzitter van de Metaalunie werd. HGG Group is gespecialiseerd in complexe snijmachines voor stalenbuizen en kokerprofielen en ontwikkelt ook de software in eigen huis. HGG levert deze 3D-profileermachines wereldwijd aan toonaangevende bedrijven in de staalbouw, scheepsbouw, offshore en procesindustrie. HGG groeide onder zijn leiding van 30 naar 150 medewerkers en verzesvoudigde de omzet ruim. ‘Toch hebben we tijdens de eerste regering Trump ook een omzetdaling meegemaakt van bijna een derde. Door importheffingen en onzekerheid bij klanten ervaarden we een kopersstaking. We moesten afscheid nemen van bijna een kwart van het personeel. Toen we weer groei hadden haalde HGG met veel minder personeel een zelfde omzet als voor de tijdelijke crisis. Die crisis had ons gedwongen veel productiever te worden.’
Hoe houd je je sector fris?
Koninklijke Metaalunie heeft bijna 16.000 leden, ruim 180.000 werknemers en 40 aangesloten brancheverenigingen in de mkb-maakindustrie. Het gemiddelde bedrijf in de achterban heeft tien tot vijftien werknemers. Ook grote spelers als VDL zijn lid. Mark Helder vertelt dat zijn sector aan veel veranderingen onderhevig is. Er is toenemende internationale concurrentie, de sector moet rekening houden met hardnekkige krapte op de arbeidsmarkt en digitalisering en andere technologische vernieuwingen vragen ook om nieuwe en aanvullende competenties bij bedrijven en hun medewerkers.
Mark Helder maakte een ronde door Nederland in de eerste periode van zijn voorzitterschap. ‘Ik hoorde bij alle bedrijven die ik bezocht een heldere top drie van uitdagingen. Als eerste draait het om vakmensen. Bedrijven doen steeds meer moeite om vakmensen te vinden, te behouden en op te leiden. Bedrijven zijn zich er, als tweede, terdege van bewust dat innovatie en digitalisering belangrijk zijn om concurrerend te blijven. Voor bedrijven met tien tot vijftien medewerkers is dat lastig. De vaak meewerkende eigenaar raakt voor zijn gevoel een deel van zijn directe sturing kwijt. Geautomatiseerde machines nemen een deel van het werk over, een lasser moet lasoperator worden en er ontstaat meer afhankelijkheid van IT-dienstverleners. Bovendien is digitalisering duur voor bedrijven van deze bescheiden omvang. En als derde zie ik dat onze sector middenin allerlei transities zit en die ook nodig heeft. Digitalisering is nodig om concurrerend te blijven maar betekent ook dat bedrijven moeten groeien om de investeringen terug te verdienen. Dat doen ze met het oog op toekomstbestendigheid van hun bedrijf, waarbij verduurzaming, energietransitie en dure grondstoffen ook inspireren om nieuwe businessmodellen te ontwikkelen en nieuwe vormen van samenwerking te ontdekken.’
Hoe houd je het ondernemingsklimaat fris?
Mark Helder is helder bij het antwoord op deze vraag: ‘We zijn hier gewend geraakt aan veel luxe en enigszins lui geworden. In veel – vooral Aziatische – landen gaan innovaties snel. Nederland heeft wat dat betreft niet meer de energie van twintig jaar terug, we zijn middelmatig aan het worden. Nederland heeft nog steeds veel mogelijkheden maar het wordt hoog tijd dat we duidelijker kiezen.’
Bij de verkenning voor een Pact Ondernemingsklimaat trekt Mark Helder het thema arbeidsmarkt en talent. Ook daar vindt hij meer duidelijkheid en regie nodig. ‘We hebben te maken met hardnekkige en blijvende krapte op de arbeidsmarkt. Er is zowel een absoluut tekort als een kwaliteitstekort. Bestuurders en kabinet moeten vooral inzetten op hoogrenderend werk, helpen om de automatiseringsgraad blijvend omhoog te krijgen en onderwijs en scholing versterken.’
Als mooi voorbeeld van het laatste noemt Mark Helder bedrijfsvakschool Tetrix uit Noord Holland. Achter Tetrix staan 200 bedrijven uit de techniek en Mbo-opleidingen als partners. ‘Op die manier zorg je voor de juiste aansluiting tussen onderwijs en bedrijfsleven. Leerlingen komen makkelijk aan interessante opleidingsplekken waar ze met de nieuwste technieken en machines kunnen werken. Je kunt dit als raamwerk veel breder in Nederland neerzetten en ook zorgen dat bedrijven hun medewerkers via een dergelijke samenwerking kunnen bijscholen.’
Pact Ondernemingsklimaat
Mark Helder geniet van de gesprekken die hij met andere ondernemers voert over de arbeidsmarkt. De verfrissende blik van ondernemers helpt om verder te komen. ‘Maar een goed idee is pas een goed idee als het succesvol tot uitvoering komt.’ Gevraagd naar zijn motto voor het Pact Ondernemingsklimaat zegt Mark Helder: ‘Het komt nu aan op kiezen en gaan doen. Het kabinet moet richting geven in welke economische sectoren we vooral meer gaan investeren. Met alle schaarste en een stokkende arbeidsproductiviteit is het verstandig dat vooral te doen in hoogproductieve sectoren waar voor Nederland internationaal veel kansen liggen. Daarbij is het goed om denkkracht te mobiliseren en in gesprek te blijven. Vertrouwen is wat mij betreft daarbij de basis. Met vertrouwen kan alles, zonder vertrouwen lukt niks.’
Denk mee over AI in het mkb!
Artificial Intelligence (AI) en digitalisering spelen een steeds grotere rol binnen het mkb. Daarom doet onderzoeksbureau Dialogic in opdracht van het ministerie van Economische Zaken onderzoek naar het gebruik van AI binnen het mkb. We leren graag van jouw ervaringen met AI – ook (juist!) als jouw bedrijf hier nog weinig mee doet. We nodigen daarom ondernemers, die zicht hebben op hoe er binnen hun mkb-bedrijf gewerkt wordt met data & AI, uit voor een kort (online) interview van maximaal één uur. We spreken je graag over: of en hoe jouw bedrijf AI-toepassingen gebruikt, wat hiervoor de motieven en drempels zijn in de praktijk, en wat kansrijke ideeën zijn voor de toepassing van AI.
Jouw inzichten helpen mee aan toekomstgericht beleid voor AI in het mkb én deelname kan je inspireren met relevante toepassingen voor jouw sector.
Doe je ook mee? Mail dan naar Luuk Brouwers (brouwers@dialogic.nl) om een voor jou geschikt moment in te plannen.